از تپه‌های باستانی چغابل لرستان چه می‌دانید؟

به گزارش سلام نو، در دشت رومشکان بیش از ده ها تپه باستانی وجود دارد که در زیر خود قلعه های سنگی بزرگ و کوچک جا داده اند. این تپه ها که به صورت طولی در سرتاسر دشت رومشکان پراکنده هستند حکایت از قدمت تاریخی و موقعیت مهم استراتژیک این منطقه در گذشته دارند. تپه چغابل، بزرگترین تپه باستانی غرب لرستان نیز در این منطقه قرار دارد. این تپه در مرکز بخش رومشکان واقع شده و دارای قدمتی حدود پنج هزار سال قبل از میلاد است. در ضلع شمالی تپه چغابل تپه کوچکتری واقع شده که مجموع این دو تپه به شماره  ۹۰۰ در سال ۱۳۴۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. براساس نتایج بررسی ها و کاوش های علمی انجام گرفته توسط باستان شناسان خارجی و ایرانی قدمت سکونت در منطقه رومشکان شامل چندین دوره (پیش از تاریخ و دوره تاریخی) بوده است.

رومشکان با قدمت تاریخی چند هزار ساله است که بنا به روایتی مکانی است که روم در آن شکست خورده است. شهرستان رومشکان از مناطق باستانی در استان لرستان و غرب کشور محسوب می شود که دارای مکان های باستانی و تاریخی بسیار و ارزشمند است. از جمله این آثار تپه های بی شمار باستانی دشت بزرگ رومشکان می باشد که این تپه ها شکل ها و اندازه های متفاوت دارند.

همانطور که ذکر شد در دشت رومشگان بیش از ده ها تپه باستانی وجود دارد که در زیر خود قلعه های سنگی بزرگ و کوچک جا داده اند. این قلعه ها که از سنگ و گچ ساخته شده بودند به شکل تپه های خاک در آمده اند و در زمان خود بهترین مکان برای محافظت و نگهداری از اسبها، دام و سربازان بوده اند و امنیت آنها را برای مدتها تامین میکردند. این تپه ها که به صورت طولی در سرتاسر دشت رومشگان پراکنده شده اند روایتگر اهمیت استراتژیک این منطقه هستند و از پیشینه ارزشمند آن خبر می دهند. بلندترین تپه در این منطقه تپه چغابل نام دارد و شاید بتوان گفت بزرگترین تپه ساخت بشر در این دشت است، بر بلندای این تپه دشت رومشگان کاملا هویداست.

رومشکان به قدری میراث تاریخی در خود جای داده که اگر این تپه ها و قلعه ها قبل از تخریب و از بین رفتن بازسازی و ثبت میراث فرهنگی شوند، رومشکان را به قطب گردشگری استان تبدیل می کنند.

تاریخچه کاوش‌های باستانشناسی

نخستین مطالعات و بررسی‌ های باستان‌ شناسی در مکان ‌های باستانی دره‌ رومشکان در سال‌ های ۳۶–۱۹۳۴ میلادی با فعالیت‌ های هیئت هلمز به سرپرستی آقای پرفسور اریک ‌اشمیت از دانشگاه شیکاگو انجام گرفت. به این ترتیب در سال ۱۹۳۴ (۱۳۱۲ شمسی) اشمیت و خانم وی مری هلن وارد ایران شده و به بررسی مقدماتی منطقه پرداختند. آنها با راهنمایی سیف ‌الله‌ خان غضنفری امرایی، پسر رئیس وقت دره‌ رومشکان، تعدادی از محوطه ‌های باستانی را مورد بازدید قرار داده و طی هفت روز منطقه‌ رومشکان و سیمره را بررسی کردند. این گروه یکی از مجهز ترین گروه های باستان شناسی آن زمان، از نظر تجهیزات و نیروهای کارآزموده محسوب می شد. آنها هواپیمایی نیز در اختیار داشتند که برای گرفتن عکس های هوایی و مشخص کردن محوطه های باستانی استفاده می کردند. اولین نقطه ای که این گروه برای پژوهش، بررسی و کاوش علمی انتخاب نمودند منطقه رومشکان و سپس سیمره و کوهدشت بود. در بررسی های این تیم درمنطقه رومشکان ابتدا عکس های هوایی و گزارشهای بررسی ثبت و ضبط، و در پژوهش های خود منطقه را به دو بخش رومشکان شرقی وغربی تقسیم کردند. نتایج کاوش در رومشکان دستیابی به مقدار زیادی اطلاعات و آثار فرهنگی بود. محوطه های باستانی که توسط این تیم باستان شناسی شناسایی شد عبارتند از: تپه چغابل، زاغه (قلعه) چغابل، چغاسبز، کمترلان (کفترلان) و تپه میرولی. با توجه به اتمام زمان مجوز، این گروه تنها توانستند تپه چغاسبز رامورد کاوش قرار دهند و آثار باستانی بدست آمده از این محوطه را مورد مطالعه قرار دادند که امروزه برخی از این آثار در موزه ایران باستان (تهران) نگهداری می گردد.

براساس نتایج بررسی ها و کاوش های علمی انجام گرفته  توسط باستان شناسان خارجی و ایرانی پیشینه سکونت در منطقه رومشکان به چند دوره پیش از تاریخ و تاریخی تقسیم می شود که هر کدام از این دوران باستانی ویژگی ها ی خاص خود را داشته اند. این دوره ها به ترتیب قدمت زمانی  که آثاری از آنها در منطقه بدست آمده عبارتند از:١- دوره نوسنگی (حدود ١٢٠٠٠سال پیش) ٢- دوره کلولتیک یا مس و سنگی (٤٥٠٠سال قبل از میلاد) ۳- عصر مفرغ (٣٠٠٠-١٥٠٠قبل از میلاد) ٤- عصر آهن (١٥٠٠-٥٥٠ قبل از میلاد) ٥- عصر هخامنشیان ٦- دوره پارتیان (اشکانیان ).  با توجه به موقعیت منطقه رومشکان تا به حال فرهنگ‌ های سفالی متنوعی شامل سفال فرهنگ اروک، گیان، گودین، سوزیانا و فرهنگ ‌های دوران تاریخی در بررسی شناسایی شده که در دست مطالعه است.

تپه چغابل

از مهمترین آثار باستانی شهر، تپه معروف چِغابَل (چغا به معنی تپه، بل به معنی بلند) در شمال شهر است که قدمت آن به پیش از تاریخ برمی گردد و از آثار ثبت شده استان لرستان است. نام چغابل نیز از همین تپه گرفته شده است؛ این تپه حدود ۲۵ متر بلندی و حدود ۲۰۰ متر قطر دارد  که در اطراف و بر روی آن آثار سفالی متعلق به پیش از اسلام، سفال های منقوش، سنگ های چخماق و آثار تاریخی دیگر مانند ظروف پایه دار سفالی بدست آمده است. به دلیل اتمام مجوز حفاری این گروه در رومشگان، حفاری در این تپه ناتمام ماند. این تپه مخروطی شکل بزرگترین تپه باستانی غرب استان به شمار می‌ رود و نام مرکز شهرستان رومشگان نیز برگرفته از آن است. اریک اشمیت آنجا را بزرگترین محوطه باستانی رومشکان معرفی کرده است. به نوشته این باستان شناس رأس تپه دارای یک باروی تاریخی احتمالاً ساسانی است در حالی که پایین ‌ترین طبقه آن مسلماً از دوره ‌های پیش از تاریخ انباشته شده است.

در فاصله پانصد متر به سمت شرق تپه ای دیگر قرار گرفته که به علت حفاری غیر مجاز کاملا روکش خاکی آن برداشته شده و تمام  قلعه با دهلیزهای سنگی آن مشخص  شده است که به آن قلعه زاغه میگویند. به گفته اهالی منطقه دریچه ورودی به تمام تپه های باستانی این منطقه قلعه زاغه بوده و این قلعه با تمام تپه های اطراف به صورت زیر زمینی ارتباط دارد یعنی همه این تپه ها هیچ راه دسترسی ندارند مگر بصورت زیر زمینی که از طریق تپه زاغه امکان پذیر بوده است. این دژ که تماماً از سنگ ساخته شده است، سبک و نوع طاق آن با سایر آثار موجود در استان لرستان متفاوت بوده و سنگهای بکار رفته در این بنا بصورت حجاری شده و قلوه سنگ می باشد. دمورگان این اثر را از آثار دوره ایلامی می داند اما بیشتر، خصوصیات معماری دوره ساسانی در این بنا دیده می شود، بیشتر قسمت‌های آن در زیر خاک مدفون مانده است. به احتمال زیاد در قسمت جنوبی آن آتشکده ای نیز وجود داشته است. این قلعه تاریخی در سال ۱۳۴۹ به شماره ملی ۸۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این قلعه قسمتی از بلوار امام شهر چغابل را در بر دارد.

چغابور

در فاصله دو کیلومتری تپه بزرگ به سمت غرب نیز تپه های چغابور قرار گرفته اند که شکل متفاوتی دارند. این تپه ها بزرگ و به شکل مربع هستند و متاسفانه روی این تپه ها به عنوان ملک شخی کشت و کار می شود و به مرور زمان به علت شخم سطح خاکی آن از ببین رفته و سنگ های قلعه مشخص شده اند، لذا این تپه ها در وضعیت مناسب نبوده و به عنوان ملک شخی مورد تعدی قرار می گیرند. تپه چغابور که در جوار روستایی به همین نام قرار گرفته به شماره ۱۷۰۹۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

منبع: تریپ یار